Η χρήση  και η κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβική αλλά και στην προεφηβική ηλικία, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο. Συγκεκριμένα, στις Ευρωπαικές  χώρες, η κατανάλωση αλκοόλ είναι αρκετά συχνή από τους εφήβους, με την Ελλάδα να κατέχει την Τρίτη θέση μετά τη Δανία και την Βρετανία.

Οι έφηβοι ξεκινούν να πίνουν μπύρα ή κρασί στα 12-13 ενώ στα 14-15 συνεχίζουν με πιο βαριά ποτά, όπως η βότκα, το τζιν, το ουίσκι, η τεκίλα κ.τ.λ, με τα αγόρια να υπερτερούν ελαφρώς των κοριτσιών.

Οι παράγοντες που προδιαθέτουν στη χρήση αλκοόλ  είναι:

1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ:

•    Για τους περισσότερους εφήβους η χρήση αλκοόλ γοητεύει και απεικονίζει την περιέργειά τους για την ενήλικη ζωή και συμπεριφορά. Η μίμηση ατόμων του οικογενειακού περιβάλλοντος ή άλλων ενηλίκων- προτύπων αποτελεί πρωταρχική αιτία χρήσης αλκοολούχων ποτών.
•   Το αλκοόλ όπως και το κάπνισμα,  αποτελούν κοινό κώδικα συμπεριφοράς μεταξύ των συνομηλίκων προκειμένου να νιώσουν αποδεκτοί στις μεταξύ τους παρέες
•   Σε αντίθεση με το κάπνισμα , η διαφήμιση από τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης .παρουσιάζει γοητευτική στα μάτια των παιδιών τη χρήση αλκοόλ, ενώ δεν αναφέρει τις ανεπιθύμητες παρενέργειές του.

2. ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ:

Τα Παιδιά που έχουν έναν ή περισσότερους συγγενείς <πρώτου βαθμού> με ιστορικό αλκοολισμού, έχουν 3-5 φορές μεγαλύτερη επικινδυνότητα  για κατάχρηση αλκοόλ.

3.   ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ:

•        Προδιαθεσικοί παράγοντες χρήσης αλκοόλ από το οικογενειακό περιβάλλον αποτελούν  δυσάρεστα γεγονότα, όπως η οικονομική κατάρρευση, οι χαλαρές οικογενειακές σχέσεις ή το διαζύγιο των γονέων η ύπαρξη ασθένειας ή θανάτου στην οικογένεια και ο αλκοολικός γονέας.
•        Διαταραχές όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής προσοχής- Υπερκινητικότητα, Κατάθλιψη, Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές , Σύνδρομο Μετατραυματικού stress , Αγχώδεις Διαταραχές, Φοβίες κ.α αποτελούν ισχυρούς παράγοντες επικινδυνότητας στην χρήση αλλά και κατάχρηση αλκοόλ. Αρχικά το αλκοόλ φαίνεται να βελτιώνει πλασματικά τα συμπτώματα , κάποια όμως από αυτά στη συνέχεια, τα επιδεινώνει δραματικά.

Οι έφηβοι πίνουν :

•        Σε πάρτυ με φίλους
•        Σε μια μικρή ή μεγάλη ομάδα συνομηλίκων
•        Στις εξόδους του Σαββατοκύριακου
•        Στο σπίτι φίλου όταν οι γονείς απουσιάζουν

Σπανιότερα τα παιδιά  θα καταναλώσουν αλκοόλ όταν βρίσκονται μόνα τους.

Αυτό που είναι ανησυχητικό τα τελευταία χρόνια είναι η ανάγκη των παιδιών η βραδυνή τους έξοδος να καταλήξει σε κατάσταση μέθης. Χαρακτηριστικό είναι ότι 67% των εφήβων ηλικίας 14-18 ετών έχουν μεθύσει έστω μια φορά  και 51% έχουν μεθύσει κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα.

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ  ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ-ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ

Οι κίνδυνοι από την κατάχρηση αλκοόλ στους εφήβους περιλαμβάνουν :

•         Αντικοινωνική συμπεριφορά (εσωστρέφεια, συναισθηματική απομάκρυνση, ανειλικρίνεια, κατάσταση απουσίας ελέγχου)
•         Παρορμητική –ριψοκίνδυνη συμπεριφορά (διέγερση, μείωση της κριτικής ικανότητας, αμνησία, μείωση αντίληψης, σεξουαλικές επαφές χωρίς προφυλάξεις, χρήση άλλων τοξικών ουσιών ,αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα) Χαρακτηριστικό είναι το  γεγονός ότι το αλκοόλ συμβάλλει  στο 25-50% των εφηβικών ατυχημάτων, των δολοφονιών και των αυτοκτονιών.
•         Σε αυξημένες δόσεις προκαλούνται διαταραχές της άρθρωσης, της ομιλίας, του βαδίσματος, της συμπεριφοράς και της επαφής με το περιβάλλον. Λήθαργος, κώμα , έως και θάνατος, μπορούν να προέλθουν από βαριά κατανάλωση οινοπνεύματος.
•         Μακροπρόθεσμα, η συχνή λήψη αλκοόλ  μπορεί να βλάψει την καρδιά, το ήπαρ και τον εγκέφαλο. Ειδικότερα στους εφήβους που ο εγκέφαλος βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση, προκαλούνται σημαντικές βλάβες, εντοπιζόμενες στην περιοχή του ιππόκαμπου και του προμετωπιαίου λοβού .Το αποτέλεσμα είναι μειωμένη ικανότητα απομνημόνευσης και μάθησης, λήψης αποφάσεων, και συλλογισμού.
• ·    Τέλος δεν πρέπει να αγνοήσουμε την επικινδυνότητα κατανάλωσης νοθευμένων ποτών, τα οποία συχνά ευθύνονται για μη αναστρέψιμες βλάβες, όπως βλάβη στο οπτικό νεύρο- έως τύφλωση, εγκεφαλίτιδες, βλάβες Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΠΙΝΕΙ:

•         Συχνά επιστρέφει από τις εξόδους του ζαλισμένο, με αναπνοή που μυρίζει αλκοόλ.
•         Η συμπεριφορά του γίνεται πιο εριστική, αντιδραστική και απείθαρχη, κυρίως μέσα στην οικογένεια.
•         Αδιαφορεί για τις σχολικές του υποχρεώσεις και οι επιδόσεις του παρουσιάζουν πτώση.
•         Διαφοροποιεί τις παρέες του επιλέγοντας άτομα , τα οποία μπορεί να τον συνοδεύσουν στη λήψη αλκοόλ και συνήθως αρνείται να τους γνωρίσει στο οικογενειακό περιβάλλον.
• ·    Εμφανίζει έντονα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης που συνήθως καλύπτονται από φαινομενική παθητικότητα και αδιαφορία.
•         Κουράζεται εύκολα και είναι επιρρεπής σε ασθένειες.

  ΠΡΟΛΗΨΗ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η έναρξη  χρήσης  αλκοόλ πριν την ηλικία των 15 ετών αυξάνει κατά 40% την πιθανότητα αλκοολισμού στην ενήλικη ζωή. Για το λόγο αυτό, η ανάγκη πρόληψης τόσο σε οικογενειακό, όσο  και σε κοινωνικό επίπεδο αποτελεί καθοριστική προτεραιότητα.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

•         Προσπαθούμε σε όλα τα επίπεδα να αποτελούμε υγιή πρότυπα για τα παιδιά μας.
•         Βρισκόμαστε συνεχώς δίπλα τους ειδικά στην δύσκολη εφηβική ηλικία, όχι  με συνεχή κριτική, τιμωρία και απαγόρευση, αλλά με διάλογο, συζήτηση και κατανόηση .Πάντα όμως υπάρχουν ευδιάκριτα όρια στην επιτρεπτικότητά μας.
•         Παροτρείνουμε  τα παιδιά από μικρή ηλικία να ασχοληθούν με τον αθλητισμό.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

•         Από το σχολείο πρέπει  να γίνει ενημέρωση των μαθητών για τις συνέπειες χρήσης αλκοόλ σε επιστημονικό επίπεδο.
•         Πολύ σημαντική είναι η απαγόρευση  διαφήμισης του αλκοόλ, ως γοητευτική συνήθεια από τα ΜΜΕ.
•         Τέλος, η εύκολη προσβασιμότητα των ενηλίκων στην  απόκτηση αλκοολούχων ποτών, καθώς και η είσοδός τους σε μέρη που μπορεί να γίνει χρήση αλκοόλ, θα πρέπει να είναι απαγορευτική. Να γίνεται συστηματικός έλεγχος και να δίνονται αυστηρότατα πρόστιμα χωρίς καμία ελαστικότητα.

Είναι λοιπόν προτιμότερο και οικονομικότερο, να επενδύουμε σε  προγράμματα πρόληψης από το να εφαρμόζουμε προγράμματα απεξάρτησης.

ΦΡΙΝΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟY,ψυχίατρος παιδιών και εφήβων-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια και ιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ.